▲سونا، شریک دزد یا رفیق قافله؟

سونا در دنیای امروز، پرطرفدار است اما پرطرفدار بودن یک چیز است و بی‌خطر بودن یک چیز دیگر. به نظر شما، منافع سونا بیشتر است یا مضراتش؟

دکتر علی ملا‌ئکه خیس عرق کردن خود رفتاری است که سابقه آن به آغاز تاریخ بشر بازمی‌گردد. حدود 3 هزار سال پیش اقوام مایا در آمریکای مرکزی از عرق خانه‌هایی برای مراسم مذهبی و حفظ سلامت استفاده می‌کردند. تقریبا هر فرهنگی روشی مخصوص به خود در استفاده از گرما برای آرامش بخشیدن و درمان و مراسم مربوط به آن را دارد. حمام‌های رومیان باستان، حمام‌های بخار ترکی مدرن و وان‌های داغ آمریکایی مد روز، تنها چند نمونه از این روش‌ها هستند. یکی از کهن‌ترین -داغ‌ترین- این شیوه‌ها سوناست. سونا هزاران سال است که در فنلاند معمول است و یک سوم فنلا‌ندی‌های بزرگسال به طور مرتب به سونا می‌روند. در آمریکا نیز سونا بسیار رواج پیدا کرده و در حال حاضر بیش از یک میلیون سونا در این کشور وجود دارد. اما پرطرفدار بودن یک چیز است و بی‌خطر بودن چیز دیگر. آیا سونا برای سلامت مفید است و آیا سونا می‌تواند زیان‌هایی برای ما داشته باشد؟ درون جعبه سونای مدرن یک اتاق ساده رنگ نشده با دیوارهای چوبی است که نیمکت‌هایی درون آن قرار دارد. گرما از طریق یک هیتر الکتریکی با سنگ پر شده -امروزه همچنین از طریق هیتر اشعه مادون قرمز- فراهم می‌شود که اتاق را بسیار داغ می‌کند. درجه حرارت توصیه شده برای سونا از 23 درجه سانتی‌گراد در پائین آن تا 58 درجه و بیشتر در بالای آن متفاوت است، سوناهای فنلاندی بر خلاف حمام‌های ترکی بسیار خشکند و میزان رطوبت در آنها تنها حدود 01 تا 02 درصد است، آب از طریق کف زهکشی می‌شود تا درون اتاق خشک بماند. در یک سونای خوب سیستم کارآمدی وجود دارد که هوا را 3 تا 8 بار در ساعت تعویض می‌کند. درون بدن سوناروهای باتجربه معمولا 5 تا 02 دقیقه درون آن می‌مانند؛ سپس از آن خارج می‌شوند پس از سرد شدن،‌بعضی‌ها برای بار دوم هم به درون سونا می‌روند،‌در ضمن آنها به یاد دارند که بعد از سونا مقدار زیادی مایع بنوشند. گرمای خشک اثرات عمیقی بر بدن می‌گذارد. عرق کردن تقریبا بلافاصله پس از ورود به سونا شروع می‌‌شود. یک شخص به طور متوسط در طول یک سونای مختصر حدود نیم لیتر عرق می‌کند،‌اما این عرق آنقدر سریع در هوای خشک تبخیر می‌شود که افراد نمی‌فهمند که چقدر عرق کرده‌اند. درجه حرارت پوست در طول چند دقیقه تا 04 درجه سانتی‌گراد بالا می‌رود. اما درجه حرارت داخلی بدن به تدریج افزایش می‌یابد و معمولا کمتر از 5/73 درجه سانتی‌گراد باقی می‌ماند. تغییرات در درجه حرارت بدن به سادگی قابل درک است، اما مسئله مهم پاسخ دستگاه قلب و عروق به افزایش درجه حرارت است. در سونا سرعت ضربان قلب 03 درصد یا بیشتر افزایش می‌یابد،‌و به این ترتیب قلب تقریبا میزان خونی را که در هر دقیقه پمپ می‌کند تا دو برابر افزایش می‌دهد. اغلب این جریان خون اضافی به پوست هدایت می‌شود؛ در واقع گردش خون بدن طوری تطبیق می‌یابد که خون از اندام‌های داخلی به سمت پوست تغییر جهت می‌دهد. فشارخون قابل پیش‌بینی نیست، در بعضی افراد فشار خون افزایش می‌یابد و در بعضی دیگر اُفت می‌کند. تمام این تغییرات با خروج از سونا و سرد شدن بدن به سرعت برطرف می‌شود. گر چه سونا ممکن است به آرامش یافتن کمک کند، هنگامی که روی نیمکت سونا نشسته‌اید قلبتان به شدت دارد کار می‌کند. آیا خطری متوجه شما نیست؟ خطرات احتمالی سونا یک تحقیق 61 ماهه بر روی هزار و 136 مورد حمله قلبی در هلسینکی فنلاند نشان داد که تنها 8/1 درصد آنها در طول 3 ساعت پس از سونا گرفتن رخ داده است. در یک تحقیق دیگر در فنلاند در مورد 6 هزار و 571 مرگ ناگهانی که در طول یکسال رخ داده بود، تنها 7/1 درصد آنها در طول 42 ساعت پس از سونا گرفتن اتفاق افتاده بود، و البته بسیاری از این موارد هم در واقع به مصرف الکل مربوط می‌شوند. تحقیقات در کشورهای دیگر هم تا حدی موید تحقیقات در فنلاند بوده است. پژوهشگران در کانادا در 61 بیمار که ثابت شده بود دچار بیماری عروق کرونر قلب هستند، تاثیرات سونا را بررسی کردند. آنها به مقایسه اثرات یک سونای 51 دقیقه‌ای با تست ورزش استاندارد بر روی تسمه نقاله در این افراد پرداختند. هیچ‌کدام از بیماران دچار درد قفسه سینه، ریتم غیرطبیعی قلب یا تغییرات نوار قلب نه در سونا و نه در تست ورزش نشدند،‌اسکن‌های قلب نشاندهنده اختلال جریان خون به عضله قلب در اغلب بیماران بود، اما تغییرات ناشی از سونا خفیف‌تر از ناهنجاری‌های ناشی از تست ورزش بودند. به نظر می‌رسد که سونا برای افراد مبتلا به بیماری عروق کرونری قلب در صورتی که وضعیت پایداری داشته باشند بی‌خطر است. یک بررسی محدود نیز در ژاپن بیانگر آن بوده است که دو هفته سونای روزانه حتی ممکن است باعث بهبود کارکرد عروقی در بیماران دچار نارسایی احتقانی قلب شود. در هر حال مبتلایان به بیماری‌های قلبی قبل از رفتن به سونا باید با پزشکشان مشورت کنند. به طور کلی افرادی که می‌توانند فعالیت جسمی متوسط در حد 03 دقیقه پیاده‌روی یا بالا رفتن از سه تا چهار طبقه از راه پله را بدون ناراحتی انجام دهند،‌احتمالا با سونا هم مشکلی نخواهند داشت،‌اما افراد دارای فشارخون بالای کنترل نشده،‌بی‌نظمی‌های ریتم ضربان قلب، آنژین صدری (درد قفسه سینه ناشی از کم رسیدن خون به ماهیچه قلب) که در حالت ناپایدار و تشدید شدن است و نارسایی پیشرفته قلب یا بیماری‌های پیشرفته دریچه‌ای قلب بهتر است از سونا پرهیز کنند. تاثیر سونا بر سایر اندام‌ها گرچه سونا بر بسیاری از اعضای بدن تاثیر می‌گذارد، اغلب این تغییرات خفیف و گذرا هستند. برای مثال می‌دانیم که افزایش درجه حرارت کیسه بیضه (اسکلروتوم)تولید اسپرم را کاهش می‌دهد،‌اما در حال حاضر شواهدی وجود ندارد که نشان می‌دهد سونا رفتن منظم باروری را در مردان مختل می‌کند. هوای خشک در سونا به پوست و ریه‌ها صدمه‌ای نمی‌زند، در واقع در برخی از بیماران مبتلا به بیماری پوستی پسوریاز پس از رفتن به سونا خارش خفیف پیدا می‌شود و خس‌خس در مبتلایان به آسم ممکن است کاهش یابد. به طور خلاصه می‌توان گفت که سونا برای بدن خطری ندارد،‌اما در حال حاضر به جز در مورد آرامش پیدا کردن و احساس راحتی، در مورد سایر منافع بهداشتی ادعایی آن، نمی‌توان اظهار نظری قطعی کرد. احتیاط در سونا چند نکته احتیاطی را چه کاملا‌ سالم باشید و چه بیمار، باید رعایت کنید: از داروهای ضدکولینرژیک و سایر داروهایی که باعث مختل شدن تعریق می‌شوند، پرهیز کنید. در ماندن در سونا افراط نکنید، 51 تا 02 دقیقه سونا کافی است. بعد از سونا به تدریج بدن خود را سرد کنید؛ گر چه بعضی‌ها ممکن است سرد کردن ناگهانی مثلا رفتن به درون آب سرد استخر را پیشنهاد کنند، اما این کار استرس شدیدی بر دستگاه گردش خون شما وارد می‌کند و باید از آن اجتناب کرد. بعد از هر سونا 2 تا 4 لیوان آب سرد بنوشید. بالاخره اینکه به ندای بدن خود گوش فرا دهید، هنگام ناخوشی،‌به سونا نروید و هرگاه درون سونا احساس ناراحتی کردید،‌در خارج شدن از آن درنگ نکنید. چند نکته )1 درجه حرارت درون سونای خشک یا فنلاندی ممکن است به 001 درجه یا بیشتر برسد که در شرایط معمول غیرقابل تحمل است. اما این مشکل با کنترل کردن میزان رطوبت حل می‌شود. در داغ‌ترین سوناهای فنلاندی یا سوئدی هم میزان رطوبت بسیار کم است در نتیجه درجه حرارتی که آب را به جوش می‌آورد، قابل تحمل و حتی در کوتاه مدت لذت‌بخش می‌شود. در سوناهای مرطوب یا حمام‌های ترکی، رطوبت بالا و در حد 001 درصد است، برای همین، درجه حرارت پائین و در حدود 04 درجه سانتی‌گراد حفظ می‌شود. <حرارت مرطوب> در دماهای بالاتر از این باعث سوزاندن پوست می‌شود. )2 با توجه به افزایش درجه حرارت به سمت بالا در سونا،‌ افرادی که می‌خواهند درجه حرارت‌های بالاتری را تجربه کنند بر روی نیمکت‌های در سطح بالاتر می‌نشینند و آنهایی که درجه حرارت کمتری را خواستارند، نیمکت‌های پائین‌تر را انتخاب می‌کنند. )3 آرامش‌بخشی سونا ممکن است باعث شود فرد از طولانی شدن مدت‌ ماندنش در آنجا غافل بماند و دچار گرمازدگی شود. )4 سرد کردن ناگهانی بدن با دوش آب سرد یا استخر آب سرد پس از سونا ممکن است فشارخون را به شدت بالا ببرد بنابراین افرادی که دارای سابقه سکته مغزی یا فشار خون بالا هستند باید مراقب باشند.

منبع: http://salamat.ir/index2.asp?t=1&d=4